معمولاً زمانی واژهٔ ویرایش متن برایمان مهم می‌شود که قصد نوشتن متن مهمی داریم یا متن خاصی را نوشته‌ایم اما حس می‌کنیم که متن باید غلط‌یابی شود.
مسلماً وقتی می‌توانید این متن را بخوانید، یعنی فارسی‌زبان هستید اما صرف فارسی‌زبان بودن باعث نمی‌شود تا بتوانیم متن فارسی را بدون غلط، با رعایت علائم نگارشی و بدون اشکالات محتوایی به اتمام برسانیم.
هنگام ویرایش پایان‌نامه تازه متوجه این نکته می‌شوید که نوشتن متن فارسی آن‌قدر‌ها هم که تصور می‌کرده‌اید راحت نیست. بسیاری از چیزهایی که همیشه به‌سادگی از کنار آن گذر می‌کرده‌اید، حالا به موانع بزرگی برای افزایش کیفیت متن شما تبدیل شده‌اند.
برخی از مهم‌ترین مشکلات در ویرایش متن فارسی، اصلاح نیم‌فاصله‌ها، استفاده صحیح از علائم نگارشی، تصحیح غلط املایی و … است.
اما یکی از بحث‌های مهم در زمینهٔ ویرایش متن این است که چه زمانی ویراستاری را شروع کنیم و چگونه این کار را انجام دهیم.
در این مطلب، بهترین زمان برای شروع ویرایش متن فارسی را پیدا می‌کنید.
زمان مناسب برای ویراستاری متن
اولین نکته در انتخاب زمان برای ویرایش متن این است که نوشتن و تحویل آن را تا دقایق آخر به تأخیر نیندازید.
چون اصل اولیهٔ ویرایش صحیح این است که نویسنده یا مترجم یک متن، نباید ویراستار آن متن هم باشد.
چرا باید ویرایش نوشته را به تعویق بیندازیم؟
استدلال متخصصان برای این روش این است که نویسنده یا مترجم یک متن (حتی متنی بسیار ساده)، پس‌زمینه‌ای فکری در مورد محتوای نوشته دارد؛ یعنی وقتی که یک نفر یک متن را نوشته است، به تمام ابعاد موضوع اندیشیده و چکیدهٔ تصورات خود را در حد توان، روی کاغذ انتقال داده است.
وجود چنین پس‌زمینهٔ فکری در ذهن نویسنده باعث می‌شود که ایرادهای مهم محتوایی را متوجه نشود و چشمش از روی مشکلات ویرایشی و نگارشی متن هم سُر بخورد.
مهم‌ترین بخش از ویرایش متن که ممکن است توسط نویسنده نادیده گرفته شود، ویرایش صوری متن فارسی است؛ چون خود نویسنده متن را نوشته است، به‌صورت ناخودآگاه، آن را متنی بی‌عیب می‌بیند و نمی‌تواند نقص علائم نگارشی متن را متوجه شود.
دلیل دیگری که متخصصان ارائه می‌کنند این است که نویسنده یا مترجم یک متن، لزوماً ویراستاری حرفه‌ای متن را نمی‌داند.
در نهایت اگر می‌خواهید به دلایل مختلف، خودتان متن فارسی را ویرایش کنید یا خروجی نوشته‌تان اهمیت چندان زیادی ندارد، بگذارید بین نگارش و ویرایش متن فاصله بیفتد.
تعیین این فاصلهٔ زمانی برای افراد مختلف و در شرایط مختلف، بسیار متفاوت است و هیچ قانون واحدی برای این کار وجود ندارد؛ اما برای متن‌های کوتاه حداقل یک شب و برای متن‌های طولانی، حداقل یک هفته یا یک ماه فاصلهٔ زمانی را در نظر بگیرید.
فاصله‌گرفتن و فکرنکردن به متن نوشته‌شده باعث می‌شود تا اطلاعات و تصاویر موجود از نوشته از ذهنتان پاک شود یا اصطلاحاً آشنایی‌زدایی با متن اتفاق بیفتد.
برای مثال اگر قصد نوشتن و ارسال نامهٔ اداری دارید، از دو روز قبل متن را کامل کنید و پس از گذشت یک روز، مجدداً به متن نگاه کنید و ایرادهای مختلف آن را برطرف کنید.
اما این زمان یک‌روزه برای متن‌های طولانی مانند ویرایش پایان‌نامه، کاربردی ندارد و در طول یک شب، هیچ نتیجهٔ مثبتی برای ویرایش حاصل نمی‌شود.
اگر می‌خواهید متن‌های طولانی یا بسیار طولانی را خودتان ویرایش کنید، اجازه دهید تا حداقل دو هفته فاصلهٔ زمانی بین نوشتن و ویرایش ایجاد شود.
روش‌ها و نکته‌هایی برای ویرایش متن فارسی توسط خودتان
پس از ایجاد شکاف زمانی بین نوشتن و غلط‌یابی متن فارسی، رعایت نکات زیر، سنگ‌های بزرگی را از سر راهتان برمی‌دارد.
- تغییر فرمت نوشته
تغییر شکل و شمایل متنی که نوشته‌اید باعث می‌شود تا آشنایی‌زدایی بصری و تصویری‌تان به پایین‌ترین حد خود برسد. به زبان ساده‌تر، زمانی که شکل و شمایل متن را تغییر می‌دهید، دیگر چشمتان به آن نوشته عادت ندارد و آن را به‌عنوان یک نوشتهٔ جدید پردازش می‌کند.
برای انجام این کار می‌توانید راه‌های زیر را امتحان کنید:
اندازهٔ قلم متن را تغییر دهید؛
نوع قلم متن را تغییر دهید؛
اگر متن را روی کاغذ نوشته‌اید، آن را تایپ کنید؛
نرم‌افزار ویرایش متنتان را عوض کنید؛
ابعاد کاغذ و مکان قرارگیری نوشته‌ها را در وُرد تغییر دهید.
- متن را بلندبلند بخوانید
بلند خواندن متن هم یکی از راه‌هایی است که باعث آشنایی‌زدایی می‌شود. هنگامی که متن نوشته‌شده را با صدای بلند می‌خوانید، موضوع و مفاهیم را از دید فردی غیر از خودتان می‌بینید. برای رسیدن به متن بدون غلط آن را برای خودتان یا دوستتان بلند بخوانید.
- جملات و عبارات تکراری را حذف کنید
زمانی که به متن خود زمان دهید یا آن را با صدای بلند برای خودتان بخوانید، متوجه جمله‌ها، مفاهیم تکراری و زائد می‌شوید. با دقت و بدون ازبین‌بردن مفهوم اصلی، جملات تکراری را از متن حذف کنید.
- زمان فعل‌ها، شناسه‌ها و ضمایر را یکی کنید
یکی از دلایلی که باعث می‌شود متنتان خوانده نشود، داشتن اختلاف زمانی در جمله‌هاست. به‌عنوان‌مثال به جمله زیر دقت کنید:
پارسا و مهبد تصمیم دارد تا به شهرهای غربی کشور مهاجرت کنند.
- خواندن متن را به شخص دیگری بسپارید
از دوستان و خانواده خود بخواهید تا در صورت امکان متن را با دقت بخوانند و ایرادهای متن را به شما بگویند. هر قدر هم که سعی کنید از بیرون به متن خود نگاه کنید و دید خود را به مطلب تغییر دهید، باز هم شما حداقل چندین بار با آن متن مواجه شده‌اید و از کلیت محتوای آن خبر دارید.
افراد دیگر به‌راحتی غلط‌های متن شما را متوجه می‌شوند و این راه‌حل مفیدی برای ویرایش متن است.
استفاده از فناوری برای ویرایش متن فارسی
به احتمال زیاد در دوران تحصیل خود واژهٔ گرامرلی را شنیده‌اید. نرم‌افزاری که با استفاده از یک پایگاه داده و ربات‌های مجازی، غلط‌های املایی، نگارشی و ویرایشی متن را شناسایی می‌کند و گزینه‌های بهتری را به شما پیشنهاد می‌دهد.
نرم‌افزار ویرایش متن فارسی پاکنویس، در کم‌ترین زمان ممکن، مشکلات متن شما را پردازش می‌کند و گزینه‌های بهتری را برای جایگزین‌کردن پیشنهاد می‌کند.
افزونهٔ ویرایش متن پاکنویس یک دستیار هوشمند نگارش و درست‌نویسی متن فارسی است که آخرین ایرادهای جامانده در مراحل قبل را به‌درستی برای شما مشخص و اصلاح می‌کند.
برای دانلود، به پاکنویس مراجعه کنید.
