بر هیچ‌کس پوشیده نیست که ویرایش متن تأثیر زیادی روی کیفیت آن دارد و یکی از عوامل مهم در افزایش اعتبار نویسنده است؛ یعنی خواننده، بسیاری از متن‌ها، کتاب‌ها و … را به دلیل آشفتگی متن کنار می‌گذارد و از خواندن آن منصرف می‌شود.
در این مطلب قصد داریم تا به طور خلاصه، ویرایش صوری و اهمیت آن را برای شما توضیح دهیم. برای مطالعهٔ مطالب مفید در مورد ویرایش به بلاگ پاکنویس مراجعه کنید.
در این مقاله خواهید خواند:
ویرایش صوری چیست؟
ویرایش صوری یا ویرایش فنی، متن را از لحاظ ظاهری بررسی می‌کند و در مسائل محتوایی متن وارد نمی‌شود. درواقع، ویرایش صوری متن را از لحاظ رعایت‌کردن موارد زیر بررسی می‌کند:
- یکدست‌کردن املای واژه‌ها: «می‌گزارد» به «می‌گذارد»؛
- ویرایش غلط‌های املایی در متن: «حضم غزا» به «هضم غذا»؛
- بررسی بندهای متن: یعنی اختصاص یک پاراگراف (بند) به یک موضوع خاص تا زمانی که موضوع عوض شود؛
- اصلاح و یکدست‌کردن نشانه‌گذاری‌های متن: بررسی و اصلاح علامت‌های نگارشی مثل نقطه، ویرگول و …؛
- یکدست‌کردن اعلام، اصطلاحات و آوردن آوانگاشت و معادل لاتین آن‌ها در صورت لزوم؛
- اصلاح قواعد عددنویسی، فرمول‌نویسی، اعراب‌گذاری و اختصارهای متنی؛
- کنترل اندازه و قلم حروف، عنوان فصل‌ها، بخش‌ها و زیربخش‌ها، سربرگ‌ها و نمونه‌خوانی؛
- رعایت فاصله‌ها و نیم‌فاصله‌های متن: «میرود» به «میرود»، «نرم افزار» به «نرم‌افزار»؛
- اصلاح خطاهای ناشی از هم‌آوایی: «میوه پرتغال» به «میوه پرتقال».
اهمیت ویرایش صوری یا فنی
برای هر کدام از شما پیش آمده است که از خواندن یک کتاب، روزنامه یا مقالهٔ اینترنتی کلافه شده باشید و هیچ‌یک از مفاهیم مدنظر نویسنده را درک نکرده باشید. یکی از مهم‌ترین دلایل نامفهوم‌بودن هر متن، گذشته از ایرادهای محتوایی و ساختاری، وجود مشکلات فنی و به کار نگرفتن ویراستار صوری برای ویرایش متن است.
به‌عنوان‌مثال، علائم نگارشی نقش مهمی در انتقال مفهوم یک متن ایفا می‌کنند و با جابه‌جاشدن یک ویرگول در جمله، معنی و مفهوم آن به‌کلی دگرگون خواهد شد. به مثال زیر دقت کنید:
پس فردا بلیت را رزرو می‌کنم.
پس، فردا بلیت را رزرو می‌کنم.
در دو جملهٔ بالا، گذاشتن یا نگذاشتن ویرگول، قید زمانی جمله را یک روز جابه‌جا می‌کند. ویرایش صوری از مبهم‌شدن و بی‌معنی‌بودن متن جلوگیری می‌کند. ویراستار فنی به کمک ویرایش صوری، متنِ روانی را به دست خواننده می‌رساند.
برخی از متن‌ها ارزش کمتری دارند؛ اما آیا داشتن ایرادهای نگارشی در پایان‌نامهٔ دانشگاهی شما هم از طرف داوران قابل‌چشم‌پوشی خواهد بود؟
کاربرد ویرایش صوری یا فنی چیست؟
از ابتدای شکل‌گیری این حرفه، هدف از ویرایش متن، آراستگی، برقراری ارتباط بین مفاهیم، تصحیح اطلاعات مطلب و انتقال آسان‌تر و سریع‌تر پیام‌های درونی متن بوده است؛ یعنی ویراستار با هدف بهبود خوانش متن به کار خود می‌پردازد. هر چه تعداد خوانندگان متن بیشتر باشد، متن به ویرایش دقیق‌تر و ویراستاری خبره‌تر نیاز دارد. به یاد داشته باشید که به جز متن‌هایی که در پیام‌های شخصی روزانه‌مان برای دوستانمان می‌نویسیم، تقریباً تمام نوشته‌ها به ویرایش نیاز دارد.
نقش ویراستار صوری چیست؟
ویراستار فنی یا صوری متن، با به‌کارگیری دانش تخصصی و تیزبینی خود، متن را طبق دستورالعمل‌های ناشر کتاب، رسانه و … ویرایش می‌کند و با این کار، متن از لحاظ ایرادهای ظاهری و نوشتاری، بی‌عیب‌ونقص به نمونه‌خوان تحویل داده می‌شود. در نظر داشته باشید که ویراستار صوری، فقط می‌تواند متن را از نظر موارد فنی ذکرشده ویرایش کند و اختیاری در تغییر ساختاری و محتوایی متن ندارد.
انجام ویرایش صوری یا فنی از عهدهٔ هرکسی برنمی‌آید و به سال‌ها تلاش، مطالعه و تمرین نیاز دارد.
استفاده از نرم‌افزار ویرایش آنلاین برای ویرایش صوری
یکی از ویژگی‌های مثبت فناوری، ساخت افزونه‌ها و نرم‌افزارهای مفید برای ویرایش فنی و صوری است. افزونه‌های ویرایش صوری بر روی رایانه نصب می‌شوند و بر طبق دستورالعمل‌های فرهنگستان زبان فارسی یا فراوانی کاربرد، خطاهای متن شما را در کسری از ثانیه ویراستاری می‌کنند و به شما تحویل می‌دهند.
نصب این نرم‌افزارها به این معنی است که شما تا حد زیادی از ایرادهای فنی و صوری در امان خواهید بود و بدون صرف زمان و هزینهٔ سنگین می‌توانید متن خود را تا حد زیادی از لحاظ ویرایش صوری بهینه کنید.
افزونهٔ پاکنویس یکی از این نرم‌افزارهای ویرایشگر آنلاین است که به‌راحتی روی نرم‌افزار ورد رایانهٔ شما نصب می‌شود و با استفاده از ویرایش خودکار ایرادهای فنی و ساختاری متن را رفع می‌کند. برای نصب این برنامه به پاکنویس مراجعه کنید.
